St-Catharina Mopertingen

Mopertingen kent in de Romeinse periode een intense kolonisatie, in de hand gewerkt door de ligging aan de heirbaan Tongeren-Nijmegen. De heerlijkheid wordt voor het eerst vermeld in 1275 als Mobertinghen. Het was een Brabants leen, dat ten hoofde ging bij de schepenbank van Maastricht.

Om die reden eisen de Verenigde Provinciën de soevereiniteitsrechten over Mopertingen op, die hen in 1632 de facto worden toegekend. Bij het Verdrag van Fontainebleau (1785) gaat Mopertingen officieel over naar de Verenigde Provinciën . De heerlijkheid is achtereenvolgens in bezit van de families van Mopertingen (14de eeuw), van den Bosch (1410), Vaes (1639) en van Eyll (17de eeuw). Mopertingen maakte deel uit van de parochie Eigenbilzen.

Het bezat een eigen kapel, met patronaatsrecht bij de plaatselijke heer. De tienden werden verdeeld onder de abdij van Munsterbilzen, die van Sinnich (Teuven) en het Sint-Servaaskapittel van Maastricht. In 1835 wordt Mopertingen een zelfstandige parochie. Mopertingen is een landbouwdorp, zonder industrie, dat evolueerde naar een woonforenzengemeente.

Van de oorspronkelijke, neoclassicistische kerk uit de eerste helft van de 19de eeuw rest alleen de toren. De huidige, neoromaanse kruisbasilica werd in 1900 gebouwd naar ontwerp van architect H. Martens. De plattegrond beschrijft een driebeukig schip van vier traveeën, de voorgevel geflankeerd door de toren, links, en een kapel, rechts; transept van een travee, koor van een rechte travee met vlakke sluiting en absidiale zijkoren.

Bakstenen toren van drie geledingen, gescheiden door mergelstenen waterlijsten, onder ingesnoerde naaldspits (leien); elke gevel bekroond met een driehoekig fronton. Oorspronkelijk portaal, thans gedicht, in de voorgevel: rechthoekig in een geprofileerde, hardstenen omlijsting bekroond door een driehoekig fronton. Hardstenen oculus in de tweede geleding, en rondboogvormig galmgat in elke zijde van de derde geleding, tussen baksteenpilasters, en afgewerkt met een hardstenen boog. Bakstenen schip en koor onder zadel- en lessenaarsdaken (leien). Neoromaans rondboogportaal in een hardstenen omlijsting in de voorgevel. Rondboogvensters in een omlijsting van zachte, gele natuursteen. Bepleisterd interieur. Van de oorspronkelijke beschildering bleven slechts resten bewaard.

Rondboogvormige scheibogen op zuilen met bladkapiteel. Overdekking door middel van een vlakke, houten zoldering boven de middenbeuk met beschilderde moer- en kinderbalken, een zadeldakvormig gebint met trekbalk boven de zijbeuken. Kruisribgewelf boven het koor en halve koepel boven de zijkoren, beide van zachte, gele natuursteen. Mobilair: beeld van Sint-Barbara, gepolychromeerd hout (eind 16de eeuw); beeld van Christus aan het kruis, hout (eerste helft 19de eeuw); Calvarie, gepolychromeerd hout (begin 20ste eeuw ?). Hoofdaltaar, neoromaans, witte steen (1902). Voormalige communiebank, thans altaar (vierde kwart 18de eeuw); preekstoel, witte steen (begin 20ste eeuw); twee neogotische biechtstoelen.