St-Martinus Martenslinde

Voor het eerst vermeld als Lin (1096), ook Linde, in 1365 Linne Sancti Martini. Martenslinde behoorde tot het Merovingisch domein, waartoe ook Bilzen en Munstebilzen behoorden. Het komt later in bezit van de graven van Loon, na 1366 van de Bisschoppelijke Tafel van Luik. Waarschijnlijk was Martenslinde oorspronkelijk de zetel van de territoriale schepenbank Eik, beroepshof voor een aantal schepenbanken uit de buurt. Dit beroepshof wordt echter later overgebracht naar Bilzen.

Vanaf dan behoort Martenslinde op juridisch gebied tot de buitenbank van Bilzen. Martenslinde had een eigen magistraat met jaarlijks verkozen burgemeester. Tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog (1747-1748) heeft het dorp zwaar te lijden van inkwartieringen en vewoestingen door troepen. De kerk is een stichting van de abdij van Munsterbilzen. Ze was een filiaal van Bilzen, met patronaatsrecht in handen van de pastoor van Bilzen en de tienden deels in bezit van de abdij van Munsterbilzen, deels van de commanderie van Alden Biesen.

In 1803 wordt Martenslinde een zelfstandige parochie. Martenslinde is steeds een landbouwdorp geweest, zonder industrie. Thans is bijna de helft van de actieve bevolking tewerkgesteld buiten de gemeente.

Neogotische kerk, gebouwd ter vervanging van een oudere kerk, waarvan alleen het gotische koor van circa 1400 bewaard bleef. De nieuwe kerk kwam tot stand in twee bouwcampagnes, naar ontwerp van architect M. Christiaens: toren en sacristie in 1892-93, schip in 1935. De plattegrond beschrijft een driebeukig schip van vier traveeën met toren in de eerste travee van de zuidelijke zijde, koor van een rechte travee met driezijdige sluiting en sacristie tussen schip en koor aan de zuidelijke zijde.

Bakstenen gebouw op een breukstenen plint; verhoogde begane grond. Afwerking van hardsteen voor lijsten en lekdrempels, van helderrode baksteen voor de vensteromlijstingen; maaswerk van de vensters van zachte, gele natuursteen. Toren van drie geledingen onder ingesnoerde naaldspits; spitsboogvensters, een blinde oculus, en twee spitsboogvormige galmgaten aan elke zijde. Voorgevel met haaks op elkaar geplaatste steunberen, spitsboogportaal met pui en groot spitsboogvenster erboven. Middenbeuk onder zadeldak (leien). De travee van de zijbeuk zijn opgevat als haakse kapellen onder zadeldaken, voorzien van een spitsboogvenster. Mergelstenen koor op een mergelstenen plint. Spitsboogvensters met maaswerk. Een gedichte deur onder mijtervormige latei op consoles in de noordelijke gevel.

Bepleisterd interieur. Van de oorspronkelijke, neogotische beschildering bleef alleen een Verrijzenistafereel boven de scheiboog bewaard. Spitsboogarcade op bundelpijlers tussen de beuken. Houten spitstongewelven met neogotische beschildering. Mobilair: Kruisweg, achterglasschildering (eerste helft 19de eeuw?). Beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind, steen (15de eeuw); beeld van Sint-Martinus met bedelaar, gepolychromeerd hout (17de eeuw ?); Calvariekruis in de scheiboog; witgeschilderde beelden van Sint-Lucas, Sint-Antonius van Padua, Sint-Rochus, Sint-Barbara, Johannes de Doper. Neogotische hoofd- en zijaltaren, gepolychromeerd hout (circa 1896); voormalige communiebank, hergebruikt als altaar en sokkels, eik met vergulde details, Lodewijk XVI (vierde kwart 18de eeuw). Neogotische biechtstoel (eind 19de eeuw). Hardstenen wijwatervat op sokkel. Op het kerkhof: hardstenen grafsteen van Anna Lemmens (+ 1745), geplaatst door haar broer pastoor Franciscus Lemmens (+ 1769); hardstenen grafsteen van pastoor Jacob Nulens (+ 1669).