St-Adrianus Hoelbeek

Hoelbeek wordt voor het eerst vermeld in 1178 als Holenbeken. Het was een Loonse heerlijkheid. Op het grondgebied van de huidige gemeente bevond zich echter een belangrijker Loons leen, Jonckholt (zie Kasteel Jonckholt, Jonckholtstraat). Vanaf de 14de eeuw bezitten de heren van Jonckholt ook de heerlijkheid Hoelbeek. Beide lenen zijn achtereenvolgens in bezit van de families de Jonkhout (1361), de Guygoven (1391), van den Bosch de Mopertingen (15de eeuw), de Merode de Houffalize (1494), Vaes (1639) en van Eyll (1665).

De schepenbank behoorde tot het beroepsgebied van de buitenbank van Bilzen. Op het grondgebied bevond zich het laathof Jonkhout, dat ook gronden had in Eigenbilzen. Op kerkelijk gebied behoorde Hoelbeek deels onder de parochie Eigenbilzen, deels onder de parochie Waltwilder. De Sint-Adrianusparochie wordt pas zelfstandig in 1934. Hoelbeek is steeds een landbouwgemeente geweest, zonder industrie. Twee derde van de plaatselijk actieve bevolking is thans tewerkgesteld buiten de gemeente.

Neoromaansgetinte zaalkerk, van 1926. Het interieur dateert van 1969, toen een brand het oorspronkelijke interieur vernielde. De plattegrond beschrijft een zaalkerk van zes traveeën met toren in de eerste travee aan de noordelijke zijde; koor van een rechte travee met vlakke sluiting.

Bakstenen gebouw onder zadeldak (leien). Ongelede toren onder korte, ingesnoerde naaldspits. Bakstenen rondboogvensters. Rechthoekig portaal in een hardstenen omlijsting, ingeschreven in een bakstenen rondboogomlijsting.